Auteur: Jurgen Opreel

De terbeschikkingstelling van een voertuig met chauffeur moet voor btw beschouwd worden als een vervoerdienst. Gaat het om personenvervoer, dan is voor btw die dienst belastbaar daar waar het vervoer wordt verricht, zulks naar verhouding van de afgelegde afstanden (pro rata-regel – artikel 21, § 3, 2°, en 21bis, § 2, 2° Wbtw).

Is de dienstverrichter niet in België gevestigd en is de afnemer een in België gevestigde btw-plichtige gehouden tot het indienen van de periodieke btw-aangifte, dan moet deze afnemer de Belgische btw voldoen die verschuldigd is over het in België verricht personenvervoer (verlegging van heffing – artikel 51, § 2, 5° Wbtw).

In het voormelde geval moet de dienstverrichter zich niet in België voor btw identificeren als hij geen andere handelingen verricht waarvoor hij in België schuldenaar wordt van btw, met uitzondering van die waarvoor hij de Belgische btw aangeeft en afdraagt via de OSS-regeling.

Om zich voor btw te registreren, moet de buitenlandse btw-plichtige zich richten tot het KMO Centrum Specifieke Materies. Is hij gevestigd in een derdeland of derdelandsgebied, dan zal hij voor zijn btw-registratie in België ook nog een aansprakelijk vertegenwoordiger moeten aanstellen, tenzij hij gevestigd is in een land zoals Noorwegen waarmee een rechtsinstrument bestaat inzake wederzijdse bijstand waarvan de strekking gelijk is aan die van Richtlijn 2010/24/EU en die van Verordening (EU) nr. 904/2010.

Vr. & Antw. Kamer, 2023-2024, 55-134, 24 mei 2024, vraag 1986, J. Arens, 26 maart 2024

Als de verhuurder van een onroerend goed ook een laadpaal voor een voertuig aan zijn huurder ter beschikking stelt, dan moet volgens de minister het volgend onderscheid gemaakt worden.

Terbeschikkingstelling enkel aan de huurder(s)

Gaat het om het geval waarin de huurder over een garage of staanplaats kan beschikken die is uitgerust met een laadpaal en de huurder moet zelf een energiecontract afsluiten met een leverancier, dan is de terbeschikkingstelling van de laadpaal voor btw te beschouwen als een bijkomende dienst bij de hoofddienst (de verhuur van het onroerend goed). De terbeschikkingstelling van de laadpaal volgt dan dezelfde btw-behandeling van de onroerende verhuur. Enkels als de verhuur aan btw is onderworpen, zal de verhuurder recht op aftrek hebben.

Gaat de verhuurder het contract aan met de elektriciteitsleverancier en rekent hij op basis van het verbruik de laadsessies door aan de huurder, dan zijn deze laadprestaties in principe bijkomend aan de verhuur van het onroerend goed. Deze zienswijze blijft van toepassing als de verhuurder een of enkele gemeenschappelijke laadpunten ter beschikking stelt aan meerdere van zijn huurders.

Maar als deze verhuur van btw is vrijgesteld door artikel 44 Wbtw, dan aanvaardt de fiscus, net zoals voor onder meer de kosten van nutsvoorzieningen (aanschrijving 4 dd. 12.01.1973, randnr. 95), dat deze voor de huurder verrichtte bijkomende laadprestaties aan de btw onderworpen mogen worden, op voorwaarde dat de verhuurder deze tegen een afzonderlijke bedongen prijs aan de huurder verstrekt (het spreekt voor zich dat verhuurder in dit geval recht op aftrek heeft van de btw geheven op de stroom die via de laadsessies aan de huurder met btw wordt aangerekend).

Publieke terbeschikkingstelling

Stelt de eigenaar van het gebouw een laadpaal open voor het publiek, dan verricht hij laadprestaties voor die derden. Hij zal dan in principe hierover btw moeten aanrekenen (tenzij bv. de vrijstellingsregeling kleine ondernemingen van toepassing is, wat niet evident zal zijn omdat de vrijgestelde onroerende huuropbrengsten meetellen voor de € 25.000-drempel) en recht op aftrek hebben van de btw geheven over de kosten voor deze activiteit.

Als er naast deze aan btw onderworpen laadsessies ook laadsessies zijn die van btw zijn vrijgesteld als bijzaak bij de vrijgestelde onroerende verhuur, dan moet deze btw-plichtige zijn recht op aftrek beperken (algemeen verhoudingsgetal of werkelijk gebruik).

Vr. & Antw. Kamer, 2023-2024, 55-134, 24 mei 2024, vraag 1984, J. Arens, 30 april 2024

Voor afbraak en heropbouw van privéwoningen besliste de regering eind 2023 om het verlaagd btw-tarief van 6% in de 32 bij KB opgesomde steden, en de tijdelijke btw-verlaging (die liep tot 31.12.2023) voor afbraak en heropbouw in de rest van België en de verkopen van na afbraak heropgerichte woningen in heel België te hervormen. Sinds 1 januari 2024 geldt het verlaagd tarief in heel België, maar enkel voor de afbraak- en heroprichtingswerken zelf en met naleving van de sociale voorwaarden uit de tijdelijke btw-verlaging (enige woning van maximum 200 m² en de woningen die op lange termijn zijn bestemd voor de sociale verhuur (aan of via een sociaal verhuurkantoor). De verkopen van na afbraak heropgerichte woningen genieten niet langer het verlaagd tarief (met uitzonderingen van verkopen in 2024 onder de overgangsregeling). Met ingang van 1 juni 2024 werd het verlaagd tarief uitgebreid naar afbraak en heropbouw van woningen die bestemd zijn om voor minstens 15 jaar te worden verhuurd:

• als hoofdverblijfplaats aan particulieren;
• aan of via (een beheersmandaat) andere erkende andere publiekrechtelijke of privaatrechtelijke rechtspersonen met sociaal oogmerk dan sociale verhuurkantoren en door de bevoegde overheid inzake sociaal huisvestingsbeleid erkende maatschappijen voor sociale huisvesting.

Om het verlaagd tarief te kunnen toepassen voor de enige en hoofdzakelijk eigen woning van de bouwheer-natuurlijke persoon, mag er geen ‘verhinderend’ bezit zijn. Maar daarbij wordt geen rekening gehouden met:

• andere woningen waarvan de bouwheer, ingevolge erfenis, mede-eigenaar, naakte eigenaar of vruchtgebruiker is;
• een andere woning die de bouwheer bewoont als eigen woning waar hij zijn domicilie heeft gevestigd en die uiterlijk op 31 december van het jaar dat volgt op het jaar van de eerste ingebruikneming of de eerste inbezitneming van de nieuwe heropgerichte woning, is verkocht.

Deze voorwaarde van enige en hoofdzakelijk eigen woning moet vervuld blijven tot 31 december van het vijfde jaar dat volgt op het jaar van de eerste ingebruikneming of de eerste inbezitneming van de woning door de bouwheer-natuurlijke persoon. Als ze binnen deze periode niet langer vervuld is, dan moet de bouwheer het genoten btw-voordeel terugstorten voor het jaar waarin de wijziging zich voordoet en voor de nog te lopen jaren van deze periode, en dit tot beloop van een vijfde per jaar.

Gevraagd naar de gevolgen van de inbreng in de huwelijksgemeenschap door de enige en hoofdzakelijk eigen woning van een van de partners, bevestigt de minister dat als de verkrijger zijn eigendomsrecht met betrekking tot deze woning, waarvoor hij het verlaagd btw-tarief heeft genoten, geheel of gedeeltelijk vervreemdt, dan kan hij ertoe gehouden zijn het genoten belastingvoordeel (deels) terug te storten, tenzij er sprake zou zijn van overmacht.

Als die partner bij aankoop van de volle eigendom van de woning dit tariefvoordeel over de volledige maatstaf van heffing heeft genoten, dan moet hij in het geval van een inbreng in de huwelijksgemeenschap tijdens de voormelde vijfjarige periode, het genoten btw-voordeel zoals hiervoor toegelicht terugstorten tot beloop van het aandeel dat de andere partner zal verwerven (in principe de helft). De inbreng van de woning in de huwelijksgemeenschap heeft volgens de minister het vervreemden van een deel van de eigendomsrechten met betrekking tot die woning tot gevolg en dit kan niet aangemerkt worden als een geval van overmacht. Overmacht is een onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis die onafhankelijk is van de wil van de schuldenaar en die een onoverkomelijk beletsel uitmaakt voor de nakoming van de verbintenis.

Vr. & Antw. Kamer, 2023-2024, 55-134, 4 mei 2024, vraag nr. 1798, W. Beke, 5 december 2023

De Duitse vennootschap KG (waarvan H die het verzoek indient de rechtsopvolger is), met als activiteit de verhuur van roerende goederen aan andere ondernemingen (onder meer in de vorm van sale-and-leaseback), sloot in de periode 2007-2012 verschillende sale-and-leaseback-transacties met een andere in Duitsland gevestigde vennootschap, E-GmbH. De contracten werden gesloten naar aanleiding van de aankopen door E-GmbH van nieuwe motorboten bij een Italiaanse vennootschap. Die laatste rekende geen btw aan omwille van de vrijstelling voor intracommunautaire leveringen. E-GmbH sloot voor deze aangekochte motorboten telkens met KG een sale-and-leaseback-overeenkomst, die enerzijds voorzag in de verkoop van de boot aan KG tegen de netto-aankoopprijs, vermeerderd met de Duitse btw, en anderzijds in een leaseovereenkomst waarbij het gebruiksrecht voor deze boot aan E-GmbH werd overgedragen.

KG heeft de door E-GmbH aangerekende Duitse btw afgetrokken. E-GmbH heeft die Duitse btw in haar periodieke btw-aangifte als verschuldigde btw opgenomen en aan de Duitse Schatkist betaald.

De Duitse fiscus vindt dat E-GmbH ten onrechte Duitse btw heeft aangerekend aan KG. Bijgevolg verwierp hij dan ook die btw-aftrek bij KG, terwijl bij E-GmbH die btw verschuldigd was omwille van de vermelding ervan op de verkoopfacturen. Volgens de Duitse fiscus vonden de leveringen door E-GmbH aan KG niet in Duitsland plaats, maar in Italië omdat de boten zich daar bevonden op het tijdstip van de levering en de boten niet werden vervoerd in het kader van hun levering.

In 2014 werd tegen E-GmbH een insolventieprocedure ingesteld. De aangestelde curator heeft de voormelde facturen herzien, door de aangerekende Duitse btw te annuleren en een teruggaaf ervan te vragen. De Duitse fiscus heeft dat verzoek ingewilligd en die Duitse btw aan E-GmbH terugbetaald. Maar KG krijgt de Duitse btw die ze ten onrechte aan E-GmbH had betaald, en waarvan de aftrek terecht door de Duitse fiscus werd geweigerd, niet teruggekregen van E-GmbH.

Daarop vraagt KG de aan haar leverancier ten onrechte betaalde Duitse btw rechtstreeks terug van de Duitse fiscus. Maar die laatste weigert deze teruggaaf.

Het Hof heeft al vaker bevestigd dat het recht op aftrek een basisbeginsel van het btw-stelsel is en tot doel heeft de ondernemer geheel te ontlasten van de in het kader van al zijn economische activiteiten verschuldigde of betaalde btw. In het kader van deze neutraliteit van de btw valt ook het recht op teruggaaf van onverschuldigd betaalde btw.

De btw-richtlijn zelf bevat geen regels inzake teruggaaf van btw die door de leverancier ten onrechte is aangerekend en dus is het aan de lidstaten om de voorwaarden voor die teruggaaf vast te stellen. Maar daarbij moeten ze het gelijkwaardigheids- en het doeltreffendheidsbeginsel eerbiedigen. Een maatregel waarbij de leverancier de door hem ten onrechte aangerekende en afgedragen btw zelf kan terugvragen van de fiscus en waarbij de afnemer de ten onrechte aan die leverancier betaalde btw van die laatste kan terugvorderen, eerbiedigt voormelde beginselen.

Het Hof heeft ook al beslist dat diezelfde beginselen vereisen dat de afnemer zijn verzoek tot terugbetaling van de onverschuldigd aan de leverancier betaalde btw, rechtstreeks moet kunnen richten tot de belastingdienst, als de btw daadwerkelijk aan de schatkist is gestort door die leverancier en de terugbetaling ervan door laatstgenoemde aan zijn afnemer onmogelijk of uiterst moeilijk blijkt te zijn door een geval van insolventie van die leverancier.

Maar in deze zaak gaat het om ten onrechte in rekening gebrachte en aan de Schatkist betaalde btw, waarbij de Duitse fiscus de door de afnemer aan zijn leverancier onverschuldigd betaalde btw reeds aan de failliete boedel van de leverancier heeft terugbetaald. In die omstandigheden is voormelde rechtspraak niet van toepassing.

Dictum van het Hof

Richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde, zoals gewijzigd bij richtlijn 2010/45/EU van de Raad van 13 juli 2010, gelezen in het licht van de beginselen van doeltreffendheid en van neutraliteit van de belasting over de toegevoegde waarde (btw), moet aldus moet worden uitgelegd dat de ontvanger van een prestatie de belastingdienst van de lidstaat waar hij is gevestigd niet rechtstreeks kan verzoeken om teruggaaf van de btw die hij heeft betaald aan de verrichter, die bij vergissing de binnenlandse btw van die lidstaat in rekening heeft gebracht in plaats van de btw die wettelijk verschuldigd is in een andere lidstaat en deze belasting heeft afgedragen aan de belastingdienst van eerstgenoemde lidstaat, wanneer deze belastingdienst de btw reeds heeft terugbetaald aan de verrichter die in liquidatie verkeert.

HvJ, C-83/23, H.,  5 september 2024

Een Poolse landbouwer die met btw-vrijstelling landbouwgronden had aangekocht, moet deze jaren later ingevolge een besluit van de overheid aan deze laatste afstaan met het oog op wegenbouw.

In een antwoord op een rulingaanvraag stelt de Poolse fiscus dat de landbouwer in dit geval een belastbare levering verricht in het kader van zijn btw-plichtige activiteiten. En dus is de voor de onteigening bepaalde vergoeding inclusief btw. De landbouwer is het daar niet mee eens.

De Poolse rechter wil van het Europese Hof vernemen of de landbouwer, die geen enkele activiteit van grondverkoop uitoefent en geen stappen heeft ondernomen met het oog op de overdracht van de gronden, wel als btw-plichtige handelt.

Belastbare goederenlevering

De eigendomsovergang van een goed tegen betaling van een vergoeding, ingevolge een vordering door of namens de overheid dan wel krachtens de wet, wordt als een levering van goederen wordt beschouwd (artikel 14, lid 2, a) btw-richtlijn). Deze bepaling staat los van de gewone definitie van een levering van een goed en is van toepassing als de volgende drie voorwaarden vervuld zijn:

• er moet sprake zijn van een overgang van het recht van eigendom;
• die overgang moet plaatsvinden ingevolge een vordering door of namens de overheid dan wel krachtens de wet;
• er moet sprake zijn van de betaling van een vergoeding.

Wat de laatste voorwaarde betreft, is het voldoende dat de betrokken vergoeding rechtstreeks samenhangt met de overgang van de eigendom en dat de betaling daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Uit het dossier blijkt volgens het Hof afdoende dat de drie voormelde voorwaarden vervuld zijn.

Btw-plichtige

Een btw-plichtige handelt in beginsel slechts als zodanig wanneer hij handelt in het kader van zijn economische activiteit. Aan dat criterium is volgens het Hof voldaan als een btw-plichtige de eigendom overdraagt van onroerende goederen die voor die economische activiteit in ruime zin worden gebruikt. De betrokken percelen landbouwgrond vormden op de datum van de overdracht van de eigendom ervan een vermogensbestanddeel van het bedrijf van de landbouwer. Daaruit volgt dat de landbouwer als btw-plichtige heeft gehandeld door de eigendom van percelen landbouwgrond die voor zijn economische activiteit waren bestemd, over te dragen, ook al oefent hij geen enkele activiteit op het gebied van grondverkoop uit en heeft hij daartoe geen stappen ondernomen.

Meer zelfs, een voorwaarde die een actieve houding van de btw-plichtige zou vereisen, is niet verenigbaar met de noodzaak om het nuttige effect te waarborgen van voormeld artikel 14, lid 2, a) btw-richtlijn.

Als de Poolse rechter zou vaststellen dat de landbouwer de overdrachten van eigendom heeft verricht in het kader van het beheer van het gedeelte van zijn vermogen dat niet voor het landbouwbedrijf is bestemd, dan heeft hij niet als btw-plichtige gehandeld en zijn die overdrachten niet aan btw onderworpen.

Dictum van het Hof

Artikel 2, lid 1, onder a), en artikel 14, lid 2, onder a), van richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde, gelezen in onderlinge samenhang, moeten aldus worden uitgelegd dat een handeling waarbij de eigendom van percelen landbouwgrond door middel van onteigening wordt overgedragen tegen betaling van een vergoeding aan de eigenaar van deze percelen, aan de belasting over de toegevoegde waarde (btw) moet worden onderworpen wanneer deze eigenaar een in die hoedanigheid handelende btw-plichtige landbouwer is, ook al oefent hij geen enkele activiteit van grondverkoop uit en heeft hij geen stappen ondernomen met het oog op een dergelijke overdracht.

HvJ, C-182/23, Makowit, 11 juli 2024

Sinds 1 juni 2024 (Wet dd. 12.05.2024, BS 29.05.2024) is het verlaagd btw-tarief van 6% voor afbraak en heropbouw uitgebreid naar de woningen die bestemd zijn om voor minstens 15 jaar te worden verhuurd:

• als hoofdverblijfplaats aan particulieren;
• aan of via (een beheersmandaat) andere erkende andere publiekrechtelijke of privaatrechtelijke rechtspersonen met sociaal oogmerk dan sociale verhuurkantoren en door de bevoegde overheid inzake sociaal huisvestingsbeleid erkende maatschappijen voor sociale huisvesting.

Wij lieten eerder al weten dat voor de eerste voormelde regeling er nog een formulier 111-5 zou komen en dat voor de tweede voormelde regeling het bestaande formulier 111-2 nog moest worden aangepast (zie bericht op onze website dd. 18.06.2024).

De fiscus heeft nu deze formulieren op zijn website beschikbaar gemaakt.

Omdat bij de inwerkingtreding van de nieuwe regeling voor langdurende privéverhuur het formulier 111-5 nog niet beschikbaar was, voorzag de fiscus tot eind augustus 2024 in een tolerantie waarbij de dienstverrichter het verlaagd tarief mocht toepassen op zijn factuur, zolang die de volgende vermelding bevat: “Toepassing van het btw-tarief van 6% voor afbraak en heropbouw van een woning bestemd voor langdurende privéverhuur (nieuwe rubriek XXXVII, § 4 van tabel A van de bijlage bij het KB nr. 20 van 20.07.1970 inzake btw – nieuwe permanente maatregel vanaf 1 juni 2024)”. Nu de bouwheer dit formulier kan indienen, moet hij het nummer van de ontvangstmelding nog nasturen aan zijn dienstverrichter(s). Voor btw die opeisbaar wordt vanaf september 2024 moet het juiste formulier voorafgaand aan die opeisbaarheid worden ingediend.

Let op, als mandataris kan je blijkbaar het formulier niet indienen en krijg je een foutmelding, maar pas op het einde bij het verzenden, niet als je het formulier begint in te vullen. De ficus liet al weten dat voor ondernemingen de ontvangstmelding van het formulier 111-5 momenteel enkel zichtbaar is voor de wettelijk vertegenwoordiger van de onderneming, niet voor hun mandataris. Dus best de klant laten inloggen om het formulier te kunnen indienen.

FOD Financiën, nieuwsbericht 28 augustus 2024

Voor de verkoop van een gebouw van vóór het jaar 2001 is sinds 23 november 2022 in principe een asbestattest verplicht. Dat bevat informatie over asbest in het gebouw en toetst of het asbestveilig is. Om dit attest te bekomen moet de eigenaar een gecertificeerd asbestdeskundige inventarisatie (ADI) aanstellen. Die zal na een bezoek een inventarisatie opmaken en het asbestattest van OVAM aan de eigenaar bezorgen. Voor het uitreiken van dit attest is aan OVAM een retributie verschuldigd die vandaag 50 euro bedraagt.

Het Besluit van de Vlaamse Regering van 17 februari 2012 tot vaststelling van het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen, bepaalde dat die retributie gevorderd wordt ten laste van de ADI (de gecertificeerde asbestdeskundige). Bij gebrek aan enige verdere bepaling moest voor btw de doorrekening door de ADI van deze retributie aan de eigenaar van het gebouw, beschouwd worden als een onderdeel van de prijs van zijn dienstverlenging en dus in principe mee aan btw worden onderworpen.

Dat Besluit werd recent aangepast (Besluit van de Vlaamse overheid van 22 december 2023 tot wijziging van o.m. het Besluit van 17 februari 2012 – BS 29 maart 2024) en stelt nu expliciet dat de retributie voor de afgifte van een asbestattest verschuldigd is door de eigenaar van de toegankelijke constructie met risicobouwjaar. Ze wordt nog steeds gevorderd van de ADI die ze moet betalen. Dat betekent dat ingevolge de nieuwe versie van het Besluit de ADI deze retributie aan OVAM betaalt in naam en voor rekening van zijn klant, de eigenaar. Met als gevolg dat er op doorrekening ervan door de ADI aan de eigenaar geen btw meer verschuldigd is. De ADI moet dan wel die retributie voor exact hetzelfde bedrag doorrekenen aan de eigenaar. In dat geval gaat het om een som voorgeschoten door de dienstverrichter voor uitgaven die hij namens en voor rekening van zijn medecontractant heeft gedaan en die ingevolge artikel 28, 5° Wbtw niet opgenomen wordt in de maatstaf van heffing voor de berekening van de btw. Deze nieuwe regeling is ingegaan op 8 april 2024 (tiende dag na publicatie in het Belgisch Staatsblad).

Controleambtenaren van de BBI voeren een fiscale visitatie uit op het adres waar een familie woont (een echtpaar en twee zonen die op hetzelfde adres gedomicilieerd zijn) waarvan wordt vermoed dat de vader en de twee zonen, zonder ervoor geregistreerd te zijn, een btw-activiteit uitoefenen, met name een paardenfokkerij. De vader voert op hetzelfde adres zijn eenmanszaak van fruitkwekerij.

De fiscale visitatie is blijkbaar onder meer ingegeven door een persartikel over de verwezenlijkingen van de zonen in de paardensport en -fokkerij en een lijst met vermelding van een groot aantal paarden die op naam van de vader en de zonen zijn geregistreerd. De visitatie gebeurt in aanwezigheid van het echtpaar en hun fiscale raadgevers.

De familie wil niet ingaan op een voorstel van de BBI om een schikking te treffen over de fiscale behandeling van hun activiteiten met betrekking tot de paarden. De BBI vraagt nog een reeks bijkomende gegevens op, maar die worden niet volledig beantwoord. Nadat door de coronacrisis het onderzoek twee jaar heeft stilgelegen, wordt een nieuw plaatsbezoek vastgelegd. Maar voordat dit plaatsvindt, voeren de controleambtenaren al een onaangekondigd plaatsbezoek uit. De vader verzet zich niet tegen die visitatie. Ook de volgende visitatie gaat door met toestemming van de vader. Maar er wordt geen akkoord bereikt over het bestaan van een economische activiteit met betrekking tot paarden.

Daarop leidt de familie een pretaxatiegeschil in om de onderzoeksdaden van de twee laatste fiscale visitaties nietig te verklaren. Omdat er geen sprake zou zijn van een economische activiteit op het adres waar de visitaties zijn doorgegaan, konden de ambtenaren zich niet beroepen op het recht op vrije toegang zoals dat is opgenomen in artikel 63, 1^ste lid Wbtw. Dat voorziet dat elke btw-plichtige aan btw-controleurs (in het bezit van hun aanstellingsbewijs) steeds toegang moet verlenen tot de ruimten waar hij zijn activiteiten uitoefent zodat deze controleurs onder meer de boeken en de stukken kunnen onderzoeken die zich daar bevinden.

Uit de voorbereidende parlementaire werken blijkt dat de wetgever met die bepaling de bedoeling had ervoor te zorgen dat de fiscus ook toegang heeft tot ruimten van niet voor btw-doeleinden geïdentificeerde personen als er redenen bestaan om aan te nemen dat deze personen een economische activiteit uitoefenen of dat er zich in die lokalen koopwaren bevinden die bestemd zijn voor handelsdoeleinden (Parl. Besch. Senaat, 1968-1969, nr. 455, blz. 199).

Die aanwijzingen zijn er volgens de BBI en komen voort uit de allereerste fiscale visitatie: de toen afgelegde verklaringen (o.a. één door de vader over het fokken van paarden en de verkoop van twee paarden door de zonen),  het online persartikel en voormelde lijst van paarden geregistreerd op naam van de vader of een van de zonen.

Maar de rechter volgt die zienswijze niet. In het stadium van het onderzoek waarin het pretaxatiegeschil is ingeleid, kunnen de door de BBI aangehaalde aanwijzingen niet overtuigen dat er sprake zou zijn van een economische activiteit inzake het fokken van  en handel in paarden. Dat de fiscus toegang zou hebben tot de lokalen omdat er ook een activiteit van fruitkwekerij wordt uitgeoefend is volgens de rechter niet correct. Het onderzoek had op geen enkele wijze betrekking op die activiteit. Ook ziet de rechter niet hoe het persartikel uit 2018 ‘de aanwijzing’ geweest zou zijn dat er een economische activiteit werd uitgeoefend, temeer omdat er vóór die visitatie geen enkele andere onderzoeksdaad werd verricht.

De rechter verklaart de onderzoeksdaden dan ook nietig. Een uitspraak over de gevolgen van het onwettig verkregen bewijs laat hij over aan de rechter die zich hierover ten gronde zal moeten uitspreken.

De auteurs van een artikel hierover in Fiscale Actualiteit (2024, 9/1, E. Peters & A. Bouwen, 13 maart 2024) geven hun persoonlijk standpunt weer, maar het zijn wel controleambtenaren van de BBI. Zij betwisten vooral de bevoegdheden van de rechter om zich uit te spreken over de aanwijzingen en vermoedens van een economische activiteit  en vinden dat de rechter nogal streng is voor de BBI.

Mij lijkt het dat de rechter streng is omdat hij de mening is toegedaan dat de fiscus de activiteit van fruitkwekerij ‘valselijk’ heeft aangewend om op dat adres tot een fiscale visitatie over te kunnen gaan in een onderzoek naar een mogelijke economische activiteit in de paardensector, zonder op dat moment al over voldoende aanwijzingen te beschikken, en hij zich op dat moment dus niet kon beroepen op het visitatierecht opgenomen in artikel 63 Wbtw.

Maar of de onderzoeksdaden nu wettig of onwettig zijn, dat zal geen rol spelen als de rechter die zich in de zaak ten gronde moet uitspreken, onwettig verkregen bewijs toelaat op basis van de Antigoonleer. Die houdt in dat onrechtmatig verzameld bewijs slechts moet worden uitgesloten in de drie volgende gevallen:

• wanneer de naleving van bepaalde vormvoorwaarden wordt voorgeschreven op straffe van nietigheid;
• wanneer de begane onrechtmatigheid de betrouwbaarheid van het bewijs heeft aangetast;
• wanneer het gebruik van het bewijs in strijd is met het recht op een eerlijk proces.

Nog veel ruimte voor interpretatie dus.

Rb. Brussel, rolnr. 2022/1699/A, 7 november 2023

Een Roemeense vennootschap van bewindvoerders en curatoren, in het Roemeense recht ‘insolventiedeskundigen’ genoemd, verstrekt diensten aan ondernemingen die het voorwerp uitmaken van insolventieprocedures. Die diensten houden de deelname in als bewindvoerder of curator aan de insolventieprocedure (tijdens de waarnemingsperiode en de saneringsprocedure, of in de algemene of vereenvoudigde faillissementsprocedure).

In de contracten is hiervoor een maandelijkse vergoedingen en een succesvergoeding van 10% voorzien. De Roemeense wet legt de dienstverrichter de verplichting op om maandelijks verslag uit te brengen over de verrichte diensten en de aan hen verschuldigde vergoeding.

Naar aanleiding van een controle ontstaat er discussie over het tijdstip waarop de op de voormelde vergoedingen verschuldigde btw opeisbaar is geworden. De onderneming geeft de verschuldigde btw pas aan op het moment dat die vergoedingen ontvangen worden. Volgens de Roemeense fiscus is de btw al eerder opeisbaar geworden, met name op de datum van de daadwerkelijke verrichting.

Opeisbaarheid van de btw

Van belang in deze discussie zijn de artikelen 63 en 64, lid 1 btw-richtlijn. Het eerste artikel bepaalt onder meer dat de btw verschuldigd wordt op het tijdstip waarop de goederenleveringen of de diensten worden verricht. Gaat het om goederenleveringen of diensten die aanleiding geven tot opeenvolgende afrekeningen of betalingen, dan worden zij geacht te zijn verricht bij het verstrijken van de periode waarop deze afrekeningen of betalingen betrekking hebben.

En artikel 66 btw-richtlijn geeft de lidstaten om in afwijking van wat voorafgaat, de mogelijkheid om te bepalen dat de btw voor bepaalde handelingen of bepaalde categorieën btw-plichtigen onder meer uiterlijk bij ontvangst van de prijs verschuldigd wordt.

Het Hof heeft met betrekking tot artikel 64, lid 1 btw-richtlijn al geoordeeld dat het hier enkel gaat om diensten die wegens hun aard in aanmerking komen voor gespreide betaling, namelijk die welke gedurende een bepaalde periode niet eenmalig, maar herhaaldelijk of doorlopend worden verricht (C-324/20 dd. 28.10.2021). Volgens het Hof is deze regel alleen van toepassing als het tijdstip of de tijdstippen waarop de diensten daadwerkelijk worden verricht niet eenduidig is of zijn, en tot verschillende beoordelingen kan of kunnen leiden, wat het geval is als de diensten omwille van hun doorlopende of terugkerende karakter gedurende een of meer bepaalde perioden worden verricht. Roemenië heeft ook gebruik gemaakt van door artikel 64, lid 2 btw-richtlijn geboden mogelijkheid om de verrekeningstermijn op maximum één jaar te zetten. Maar die mogelijkheid geldt enkel voor goederenleveringen en diensten die doorlopend worden verricht maar geen aanleiding geven tot periodieke afrekeningen.

Uit de contractueel vastgelegde maandelijkse vergoeding en de verplichte maandelijkse rapportering blijkt volgens het Hof dat, maar te verifiëren door de Roemeense rechter, de betrokken diensten aanleiding gaven tot opeenvolgende afrekeningen of betalingen. Daarom vallen zij onder het eerste lid van artikel 64 btw-richtlijn, en niet onder het tweede lid. De diensten worden dus geacht te zijn verricht bij het verstrijken van de periode waarop deze afrekeningen of betalingen betrekking hebben.

De vraag die vervolgens moet worden beantwoord, is die of de btw pas verschuldigd wordt op het moment dat de vergoeding daadwerkelijk wordt ontvangen omdat de schuldenaar over onvoldoende middelen op zijn rekeningen beschikt om die vergoedingen te betalen.

Volgens het Hof geeft de btw-richtlijn niet de mogelijkheid om het tijdstip waarop de btw verschuldigd wordt afhankelijk te maken van de voorwaarde dat de vergoeding voor de diensten die gedurende een bepaalde periode zijn verstrekt daadwerkelijk is ontvangen. De btw wordt steeds verschuldigd bij het verstrijken van deze periode, dat is de datum waarop de betaling van de vergoeding normaal verschuldigd is, ook al is die betaling om welke reden dan ook nog niet ontvangen.

Recht op aftrek

De Roemeense onderneming heeft ook nog een samenwerkingsovereenkomst gesloten met een advocatenmaatschap die (i) haar financiële steun verleent en (ii) het recht verleent om haar naam en logo te gebruiken. De fiscus weigert de door de Roemeense onderneming uitgeoefende aftrek van de btw die de advocatenmaatschap over haar dienstverlening heeft aangerekend omdat de onderneming niet heeft aangetoond dat de betrokken diensten werden gebruikt voor haar btw-belaste handelingen.

Hierover herneemt het Hof haar vaste rechtspraak over het verband (rechtstreeks of onrechtstreeks) dat moet bestaan tussen de gemaakte kosten en de aan btw onderworpen uitgaande handelingen. Het is aan de Roemeense rechter om hierover te oordelen. Hij moet daarbij rekening houden met alle omstandigheden waarin die handelingen hebben plaatsgevonden, namelijk het daadwerkelijke gebruik ervan door de btw-plichtige en de uitsluitende oorzaak van deze aankoop. Een stijging van de omzet of van het volume van de belastbare handelingen is in dat verband niet relevant.

Nieuwe elementen in bezwaarprocedure

Tot slot werd het Hof ook nog gevraagd naar een procedureel element. Als de fiscus in een bezwaarprocedure een besluit vaststelt dat is gebaseerd op nieuwe feitelijke en juridische gegevens waarover de belanghebbende geen standpunt heeft kunnen innemen, dan moet het na afloop van deze bezwaarprocedure genomen besluit nietig worden verklaard als de procedure zonder deze onregelmatigheid een andere afloop had kunnen hebben, zelfs al is de tenuitvoerlegging van de belastingaanslag op verzoek van de belanghebbende parallel aan het beroep in rechte tegen dat besluit geschorst.

Dictum van het Hof

1. Artikel 64 van richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde, zoals gewijzigd bij richtlijn 2008/117/EG van de Raad van 16 december 2008, moet aldus worden uitgelegd dat diensten die gedurende een bepaalde periode doorlopend worden verricht, zoals die welke overeenkomstig het Roemeense recht door bewindvoerders en curatoren worden verleend aan ondernemingen die het voorwerp uitmaken van insolventieprocedures, binnen de werkingssfeer van lid 1 van dit artikel vallen voor zover deze diensten aanleiding geven tot opeenvolgende afrekeningen of betalingen, hetgeen aan de verwijzende rechter staat om na te gaan.
2. Artikel 64, lid 1, van richtlijn 2006/112, zoals gewijzigd bij richtlijn 2008/117, moet aldus worden uitgelegd dat deze bepaling in het geval dat de vergoeding voor diensten die binnen de werkingssfeer ervan vallen niet kan worden betaald omdat de schuldenaar over onvoldoende middelen op zijn rekeningen beschikt, het niet mogelijk maakt aan te nemen dat de belasting over de toegevoegde waarde pas verschuldigd wordt op het moment dat de vergoeding daadwerkelijk wordt ontvangen.
3. Artikel 168, onder a), van richtlijn 2006/112, zoals gewijzigd bij richtlijn 2008/117, moet aldus worden uitgelegd dat om aan te tonen dat er een rechtstreeks en onmiddellijk verband bestaat tussen een bepaalde handeling in een eerder stadium en handelingen in een later stadium die recht geven op aftrek, de objectieve inhoud van deze handelingen dient te worden vastgesteld, wat inhoudt dat rekening wordt gehouden met alle omstandigheden waarin die handelingen hebben plaatsgevonden, namelijk in het bijzonder het daadwerkelijke gebruik van de door de belastingplichtige in een eerder stadium verworven goederen en diensten en de uitsluitende oorzaak van deze verwerving, zonder dat de stijging van de omzet of van het volume van de belastbare handelingen in dat verband relevant is.
4. Het algemene Unierechtelijke beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging moet aldus worden uitgelegd dat wanneer de bevoegde autoriteit in het kader van een administratieve bezwaarprocedure betreffende een aanslag tot vaststelling van de belasting over de toegevoegde waarde een besluit vaststelt dat is gebaseerd op nieuwe feitelijke en juridische gegevens waarover de belanghebbende geen standpunt heeft kunnen innemen, het na afloop van deze procedure genomen besluit nietig moet worden verklaard indien de procedure zonder deze onregelmatigheid een andere afloop had kunnen hebben, ook al is de tenuitvoerlegging van deze belastingaanslag op verzoek van de belanghebbende parallel aan het beroep in rechte tegen dat besluit geschorst.

HvJ, C-696/22, C., 13 juni 2024

De Roemeense organisatie Credidam is een vereniging zonder winstoogmerk van uitvoerende kunstenaars voor collectief beheer van auteurs- en naburige rechten. Zij int en verdeelt de compensaties die aan de uitvoerende kunstenaars verschuldigd zijn door de gebruikers van hun artistieke diensten. Zij int ook een beheersvergoeding om haar werkingskosten te dekken, die ze inhoudt op de aan te kunstenaars door te storten compensaties.

Volgens de Roemeense regelgeving valt de compensatie voor het kopiëren voor privégebruik die een collectieve beheerorganisatie voor rekening van de rechthebbende int, niet binnen de werkingssfeer van de btw, maar is de beheersvergoeding die door zo’n organisatie op die compensatie wordt ingehouden wél aan de btw onderworpen.

Credidam daarentegen vindt dat de op de compensaties (niet alleen de compensatie voor het kopiëren voor privégebruik, maar ook de billijke compensatie voor andere categorieën auteursrechten en naburige rechten) ingehouden beheersvergoedingen niet aan btw zijn onderworpen. Die vergoedingen zijn bijkomstig aan de voormelde compensaties en moeten dus dezelfde fiscale regeling ervan volgen. En zelfs als dit niet het geval zou zijn, dan nog kunnen de beheersvergoedingen niet worden beschouwd als de tegenprestatie voor een dienst omdat er tussen de organisaties voor collectief beheer en de rechthebbenden geen rechtsbetrekking bestaat in het kader waarvan over en weer diensten worden verleend. De verplichting om die beheersvergoedingen te betalen wordt namelijk opgelegd door de wet, die er, in de vorm van een percentage, ook de hoogte van bepaalt.

Belastbare dienst

Een dienst kan maar aan btw onderworpen zijn als die ten bezwarende titel wordt verricht door een btw-plichtige (artikel 2, lid 1, c) btw-richtlijn). Volgens de Roemeense rechter is de vereniging een btw-plichtige die handelt binnen de uitoefening van een economische activiteit. Wel twijfelt die of er sprake is van een dienst ten bezwarende titel die door de vereniging wordt verricht.

Het Hof heeft al geoordeeld dat om van een dienst ‘ten bezwarende titel’ te kunnen spreken, er een rechtstreeks verband moet bestaan tussen de verrichte dienst en een werkelijk door de btw-plichtige ontvangen tegenprestatie. Dat is het geval als er tussen de dienstverrichter en de ontvanger van de dienst een rechtsbetrekking bestaat waarbij over en weer prestaties worden uitgewisseld en waarbij de door de dienstverrichter ontvangen vergoeding de werkelijke tegenwaarde vormt voor een aan de ontvanger verleende individualiseerbare dienst.

Het Hof stelt vast dat Credidam diensten van collectief beheer verricht zoals vermeld in de Roemeense regelgeving, met name ‘het innen, verdelen en betalen van de bedragen die aan auteurs of houders van auteursrechten of naburige rechten verschuldigd zijn’ uit hoofde van hun rechten.

Diezelfde Roemeense regelgeving bepaalt dat de rechthebbenden aan de vereniging een beheersvergoeding verschuldigd zijn. Die bedraagt ten hoogste 15% van de geïnde bedragen en dient om alle kosten te dekken die voortvloeien uit de werking van de collectieve beheerorganisatie.

Volgens het Hof bestaat er dus een rechtsbetrekking tussen de vereniging en de rechthebbenden die zij vertegenwoordigt in het kader waarvan over en weer diensten worden verricht waardoor er een rechtstreeks verband bestaat tussen de diensten van collectief beheer verricht door de vereniging en de betaling door de rechthebbenden van de beheersvergoeding. Deze vergoeding is slechts verschuldigd voor zover die diensten van collectief beheer worden verricht en vormt er de daadwerkelijke tegenprestatie voor.

Dat deze betrekkingen bij wet geregeld zijn, doet niets af aan voormelde conclusie. Als een dienst vermeldt artikel 25, c) btw-richtlijn onder meer, het verrichten van een dienst op grond van een vordering door of namens de overheid, dan wel krachtens de wet.

En dat de vereniging geen winstoogmerk heeft, belet niet dat er sprake is van een economische activiteit. Uit de bewoordingen van artikel 9, lid 1 btw-richtlijn blijkt heel duidelijk dat het resultaat van de activiteit van geen invloed is om van een btw-plichtige te kunnen spreken.

Voor het Hof worden de betrokken diensten wel degelijk ten bezwarende titel verricht.

Commissionair

Verder vraagt de Roemeense rechter zich ook nog af of de vereniging geen commissionair is voor de diensten die de rechthebbenden rechtstreeks aan de gebruikers verstrekken. Want dat zou betekenen dat de beheersvergoeding voor de vereniging een onderdeel is van een compensatie die ze van de rechthebbenden krijgt en die volgens de Roemeense regelgeving buiten de btw-sfeer valt.

Hier verwijst het Hof naar het principe van de economische en commerciële realiteit, een fundamenteel criterium voor de toepassing van het gemeenschappelijke btw-stelsel.

De in artikel 28 btw-richtlijn opgenomen fictiebepaling waarbij de vereniging die in eigen naam maar voor rekening van de rechthebbenden zou handelen, geacht wordt de diensten van de rechthebbenden zelf te hebben afgenomen en zelf te hebben verricht, is voor het Hof hier niet van toepassing omdat de vereniging niet als tussenpersoon optreedt. De vereniging verricht haar diensten enkel rechtstreeks voor de rechthebbenden en de beheersvergoeding is de tegenprestatie hiervoor. De beheersvergoeding kan dus geen bijzaak zijn die een onderdeel vormt van een andere handeling (de prestaties verricht door de rechthebbenden), waarvoor de vergoeding de totale compensatie zou zijn die de gebruikers van de beschermde werken verschuldigd zijn en die buiten de btw-sfeer valt.

Dictum van het Hof

Artikel 2, lid 1, onder c), artikel 24, lid 1, en artikel 25, onder c), van richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde moeten aldus worden uitgelegd dat een organisatie voor collectief beheer van auteurs- en naburige rechten een dienst in de zin van deze bepalingen verricht wanneer zij, ten eerste, overeenkomstig de wet compensaties int, verdeelt en betaalt die door de wettelijk bepaalde eindgebruikers aan de rechthebbenden zijn verschuldigd en, ten tweede, op deze compensaties een door deze rechthebbenden verschuldigde beheersvergoeding inhoudt ter dekking van de kosten die aan deze activiteit zijn verbonden, indien de aldus voor rekening van de rechthebbenden ontvangen compensaties geen tegenprestatie vormen voor diensten in de zin van richtlijn 2006/112 die door deze rechthebbenden ten behoeve van die gebruikers zijn verricht.

HvJ, C-179/23, Credidam, 4 juli 2024

Een Letse vereniging zonder winstoogmerk sluit twee overeenkomsten met het centraal bureau voor financiën en contracten (CFLA) over de uitvoering van twee door het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO) gefinancierde opleidingsprojecten. Een voor de opleiding van specialisten op het gebied van informatie- en communicatietechnologie (ICT-project) en een voor de opleiding van micro-ondernemers en kleine ondernemers (MKO-project).

Voor de opleidingen doet de vereniging beroep op externe opleidingsverstrekkers (die al dan niet aan bepaalde opgelegde criteria moeten voldoen). Die onderaannemers factureren de opleidingen aan de vereniging die deze doorfactureert aan de begunstigden van de opleiding. Eens de opleiding is voltooid, dient de vereniging een rapportering van het project in waarna ze de financiële uit het Europese Fonds betaald krijgt door het CFLA. De steun moet de vereniging doorstorten aan de begunstigde.

Voor de ICT-opleiding zijn de facturerings- en betalingsstromen chronologisch als volgt:

• een factuur inclusief btw  voor de volledige opleiding van de vereniging aan de begunstigde van de opleiding;
• de betaling van deze factuur door de begunstigde aan de vereniging;
• na de opleiding een factuur inclusief btw van de opleidingsverstrekker aan de vereniging;
• de betaling van deze factuur door de vereniging aan de opleidingsverstrekkers;
• indienen door de verenging van een rapport over het project bij het CFLA;
• de betaling van 30% tot 70% van de prijs exclusief btw als steun door het CFLA aan de vereniging;
• doorstorting van deze steun door de vereniging aan de begunstigde;
• factuur inclusief btw van de vereniging aan de begunstigde voor 5% tot 10% van voormeld steunbedrag;
• betaling door de begunstigde van deze factuur.

Voor de MKO-projecten zijn de facturerings- en betalingsstromen chronologisch als volgt:

• betaling door begunstigde van 30% van de prijs inclusief btw van de opleiding;
• factuur van de vereniging aan de opleidingsverstrekker voor 30% van de prijs inclusief btw van de opleiding;
• betaling door de opleidingsverstrekker van deze factuur aan de vereniging;
• na de opleiding een factuur van de opleidingsverstrekker aan de vereniging voor de volledige prijs inclusief btw van de opleiding;
• de betaling van deze factuur door de vereniging aan de opleidingsverstrekker;
• indienen door de verenging van een rapport over het project bij het CFLA;
• de betaling van 70% van de prijs exclusief btw als steun door het CFLA aan de vereniging.

De vereniging beschouwt zich voor deze activiteiten als een btw-plichtige met recht op aftrek en recupereert de btw die de opleidingsverstrekkers voor hun diensten aan de vereniging hebben aangerekend. De Letse fiscus ziet dit anders en twijfelt over de btw-plicht van de vereniging.

Diensten ten bezwarende titel

Om btw-plichtige te zijn, moeten er eerst en vooral goederenleveringen of diensten ten bezwarende titel verricht worden. Is dat het geval als een vereniging zonder winstoogmerk aan derden uitbestede opleidingen factureert waarvoor ze uit Europese fondsen subsidies ontvangt die tot 70 % van het totaalbedrag van deze prestaties bedragen?

Het Hof heeft al geoordeeld dat om van een dienst ‘ten bezwarende titel’ te kunnen spreken, er een rechtstreeks verband moet bestaan tussen de verrichte dienst en een werkelijk door de btw-plichtige ontvangen tegenprestatie. Dat is het geval als er tussen de dienstverrichter en de ontvanger van de dienst een rechtsbetrekking bestaat waarbij over en weer prestaties worden uitgewisseld en waarbij de door de dienstverrichter ontvangen vergoeding de werkelijke tegenwaarde vormt voor een aan de ontvanger verleende individualiseerbare dienst.

Dat deze tegenprestatie niet van de ontvanger maar van een derde afkomstig mag zijn, blijkt uit de tekst van artikel 73 btw-richtlijn waarbij de door derden betaalde vergoedingen tot de maatstaf van heffing kunnen behoren. Dat de opleidingsdiensten grotendeels worden gefinancierd via subsidies belet dus niet dat het om ten bezwarende titel verrichte diensten kan gaan.

Voor de kwalificatie als ‘ten bezwarende titel’ is het niet relevant of de handeling wordt verricht tegen een prijs die hoger of lager is dan de kostprijs, en dus tegen een hogere of lagere prijs dan de normale marktprijs. Dit heeft geen enkele invloed op het al dan niet rechtstreeks verband tussen de dienstverrichting en de tegenprestatie.

Omdat de vereniging de opleidingsdiensten ook in eigen naam en voor eigen rekening verstrekt, wat de nationale rechter moet verifiëren, vormen de door haar gefactureerde opleidingen die in essentie aan derden zijn uitbesteed en waarvoor is geprofiteerd van subsidies afkomstig uit Europese fondsen die tot 70% van het totaalbedrag van deze prestaties kunnen bedragen, diensten die ten bezwarende titel zijn verricht.

Economische activiteit

Als er sprake is van een belastbare handeling, dan moet ze om aan btw onderworpen te zijn, verricht worden in de uitoefening van een economische activiteit. Daarover heeft al geoordeeld dat:

• het verrichten van goederenleveringen en/of diensten ten bezwarende titel op zich niet voldoende is om van een economische activiteit te spreken;
• dat begrip een zeer ruime toepassing kent;
• dat het een objectief begrip is in die zin dat:
  • de activiteit op zichzelf wordt beschouwd, onafhankelijk van het oogmerk of het resultaat ervan;
  • als de rechtsvorm slechts bijkomstig een economische activiteit op commerciële basis toelaat, dit geen invloed heeft op het bestaan van een economische activiteit;
  • de wijze van financiering ervan irrelevant is, dus ook als het gaat om overheidssubsidies;
  • alle omstandigheden waaronder de activiteit plaatsvindt onderzocht moeten worden: per geval moet een beoordeling worden verricht tegen de achtergrond van hetgeen de typische gedraging zou zijn van een ondernemer die op het betrokken gebied actief is.

Uit dit laatste punt volgt dat moet worden beoordeeld of de vereniging haar activiteiten verricht zoals een onderneming die zich bezighoudt met de organisatie en het verstrekken van opleidingen. Dat ze met haar handelingen geen winst nastreeft, correspondeert inderdaad niet met het typische gedrag van zo’n ondernemer, namelijk streven naar een winstgevende onderneming.

Maar die vaststelling op zich is niet voldoende om te stellen dat er geen economische activiteit is. Uit de bewoordingen van artikel 9, lid 1 btw-richtlijn blijkt heel duidelijk dat het resultaat van de activiteit van geen invloed is om van een btw-plichtige te kunnen spreken.

Los van het financieel oogmerk gedraagt de vereniging zich volgens het Hof als  een onderneming die opleidingen organiseert en verzorgt:

• zij zoekt projecten, klanten en opleiders bij wie zij diensten inkoopt op basis van onderaanneming;
• zij laat een deel van de prijs door de begunstigden van de opleidingsdiensten betalen;
• zij evalueert het kennisniveau van de deelnemers en verzamelt hun commentaar over de opleiding (een typisch kwaliteitsonderzoek)
• zij beschikt over eigen personeel voor de organisatie van haar projecten;
• onderaanneming is in de economie een gangbare constructie.

Het is inderdaad zo dat de overheidssubsidies waaruit een groot deel van de vereniging haar financiering afkomstig is, onzekerheid met zich meebrengt over haar economische levensvatbaarheid. Maar deze subsidies en het te verwachten bedrag ervan zijn hoe dan ook factoren op basis waarvan de vereniging haar werkplan opstelt en klanten zoekt.

Voor het Hof is het dan ook duidelijk dat de vereniging een btw-plichtige is die een economische activiteit uitoefent, zodat de door haar gefactureerde opleidingsdiensten binnen de btw-sfeer vallen.

Dictum van het Hof

1. Artikel 2, lid 1, onder c), van richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde moet aldus worden uitgelegd dat door een vereniging zonder winstoogmerk gefactureerde opleidingen die in essentie aan derden zijn onderaanbesteed en waarvoor is geprofiteerd van subsidies afkomstig uit Europese fondsen die tot 70 % van het totaalbedrag van deze prestaties kunnen bedragen, diensten vormen die onder bezwarende titel zijn verricht, en dat artikel 28 van deze richtlijn daarbij niet van toepassing is indien er geen uitdrukkelijke lastgevingsovereenkomst is gesloten op grond waarvan kan worden vastgesteld dat diensten door een belastingplichtige in eigen naam en voor rekening van een ander zijn verricht.
2. Artikel 73 van richtlijn 2006/112 moet aldus worden uitgelegd dat de subsidies die een Europees fonds voor een concrete dienst aan de aanbieder van die dienst verstrekt overeenkomstig die bepaling, als een betaling ontvangen van een derde, binnen de maatstaf van heffing vallen.
3. Artikel 9, lid 1, van richtlijn 2006/112 moet aldus worden uitgelegd dat de hoedanigheid van vereniging zonder winstoogmerk er niet aan in de weg staat dat een entiteit, na een analyse waarbij rekening wordt gehouden met alle omstandigheden van haar activiteit en met name met het feit dat deze activiteit vergelijkbaar is met de typische gedraging van een marktdeelnemer uit dezelfde sector, kan worden beschouwd als een belastingplichtige die een economische activiteit in de zin van die bepaling uitoefent.

HvJ, C-87/23, Latvijas Informācijas un komunikācijas tehnoloģijas asociācija, 4 juli 2024

Tijdens de ECOFIN-Raad (Europese Raad van de Ministers van Financiën) van 14 mei 2024 slaagde het Belgische voorzitterschap er niet in om onder de lidstaten een unaniem akkoord te verkrijgen over het ViDA-voorstel van de Europese Commissie.

Over de verplichte digitale rapportering vanaf 1 juli 2030 van de intracommunautaire handelingen zijn de lidstaten het blijkbaar wel eens. Ook over de verschillende maatregelen die ervoor moeten zorgen dat er minder situaties zullen zijn waarbij btw-plichtigen die in een lidstaat gevestigd zijn, in een andere lidstaat een btw-nummer moeten hebben en daar aangiften moeten indienen (uitbreiding van de handelingen die onder de OSS-regeling gerapporteerd kunnen worden, meer gevallen waar de btw verlegd kan of moet worden naar de afnemer, enzovoort).

Maar over de derde pijler, het ‘deemed supplier regime’ (DSR), waarbij de digitale platformen die diensten van verhuur op korte termijn van accommodatie en personenvervoer over de weg faciliteren, als commissionair zullen worden beschouwd, en dus zullen moeten instaan voor het innen en doorstorten van de over deze diensten verschuldigde btw, werd geen unanimiteit bereikt.

Officieel is het Estland die zich tegen deze maatregel blijft verzetten. Dat Bolt, een zeer bekend platform dat onder meer diensten van personenvervoer over de weg faciliteert, in de Estse hoofdstad Tallinn is gevestigd, zal daar niet vreemd aan zijn. De Estse minister van financiën vreest onder meer dat deze nieuwe regel zal leiden tot een verhoging van de kost voor de consument, wat kan leiden tot minder consumptie en dus minder ontvangsten, en tot een mogelijke nadelige positie van een EU-platform ten aanzien van een platform dat buiten de EU is gevestigd.

Volgens een bron dicht bij de onderhandelingen, heeft Estland zijn verzet tegen die maatregel nog niet opgeheven. Daarom voert België als voorzitter van de Raad nog steeds bilaterale gesprekken met Estland om te proberen hen alsnog te overtuigen hun akkoord te geven over het hele ViDA-pakket. Voorlopig blijft Estland vasthouden aan een zogenaamde ‘opt-in’ clausule, wat betekent dat elke lidstaat zelf zou kunnen kiezen of  deze maatregel wel of niet wordt toegepast. Maar noch België, noch de Europese Commissie zijn hier voorstander van.

Ondertussen zijn ook de gesprekken lopende om enkele Europese topfuncties toe te wijzen. Zo is de Estse premier in de running om de nieuwe ‘hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken’ te worden. Misschien dat de toewijzing van deze functie ervoor kan zorgen dat Estland zijn verzet tegen de DSR-pijler van het ViDA-pakket alsnog opgeeft.

Nog even wachten dus op de ECOFIN-Raad van nu vrijdag 21 juni 2024.